Czym jest wypalenie zawodowe?
Czym jest wypalenie zawodowe? To jedna z wielu reakcji organizmu na stres związany z pracą.
Może pojawić się w każdej grupie zawodowej, ale głównie pojawia się w zawodach, w których występuje kontakt z innymi ludźmi. Wypalenie zawodowe przychodzi nagle, ale nie można go lekceważyć. Z wypaleniem zawodowym mamy do czynienia szczególnie wśród grup zawodowych narażonych na szczególny rodzaj długotrwałego stresu, a w szczególności:
- nauczycieli – mających kontakt z dużą grupą dzieci stwarzających różne problemy, co wymaga wydatkowania znacznej energii i nieustannej kontroli,
- pielęgniarek – mających kontakt z ludźmi schorowanymi,
- kierowców – narażonych na długotrwałe stresy wynikające z wyjazdów często na duże odległości oraz pod presją krótkich terminów dostaw.
Ze wszystkich grup zawodowych najbardziej narażeni na wypalenie zawodowe są pracownicy ochrony zdrowia. Wśród lekarzy największym ryzykiem obarczeni są onkolodzy. Do wypalenia predysponuje perfekcjonizm i silne utożsamianie się ze swoją pracą.
Jednak stan ten może dotkąć osoby z każdego innego zawodu, jeśli pracują pod presją czasu oraz nadmiernych wymagań ze strony kierownictwa. Bardzo często dotyka pracowników korporacji.
Wypalenie zawodowe jest to stan wyczerpania duchowego, fizycznego i emocjonalnego.
Osoba dotknięta wypaleniem zawodowym jest niezadowolona oraz przemęczona dotychczasową pracą, czuje się przepracowana.
Zagrożone są przede wszystkim osoby ambitne oraz pracoholicy.
Objawy wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe? Problem zaczyna się wtedy, gdy urlop nas nie zregenerował, a wypoczynek nie przywraca sił. Tracimy pozazawodowe zainteresowania oraz czujemy się wewnętrznie wypaleni. Dotyczy to nie tylko pracy, ale całego naszego życia.
Praca przestaje dawać satysfakcję oraz staje się uciążliwa. Powoduje stres oraz frustrację. Może być to znudzenie po wielu latach monotonnego wykonywania tych samych czynności.
Wyczerpanie emocjonalne objawia się zniechęceniem oraz mniejszym zainteresowaniez pracą. Pojawia się pesymizm oraz chroniczne zmęczenie, bóle głowy, częste choroby, oraz bezsenność.
Przyczyny i skutki wypalenia zawodowego
Pracownik, który czuje się zmęczony, mniej angażuje się w realizację zadań zawodowych. Jego praca zaczyna być oceniana negatywnie, a sam też nie jest zadowolony z efektów swojej pracy.
Przyczyny wypalenia zawodowego biorą się zazwyczaj z niskiej samooceny oraz niepewności, bierności oraz poczucia braku kontroli lub nadmiernej kontroli zewnętrznej. Osoby nie wierzące w swoje możliwości, unikają trudnych sytuacji oraz nie próbują stawić im czoła. Stawiają sobie nadmiernie wysokie wymagania. Pracownik, który czuje się przemęczony i przepracowany, wyjeżdża na urlop a po powrocie nie widzi poprawy.
Życie w ciągłym napięciu i stresie powoduje obniżenie odporności i prowadzić może do różnego rodzaju chorób. Wypalenie zawodowe wpływa na relacje nie tylko w pracy, także na relacje towarzyskie oraz przyjacielskie. Zdarza się tak, że powodem wypalenia zawodowego może być zła organizacja pracy.
Zmiana pracy w tym przypadku nie przynosi poprawy i wówczas pomocna może być praca z psychoterapeutą.
Kogo dotyka wypalenie zawodowe?
Jak już wspomniano wcześniej, wypalenie zawodowe dotyczyć może osób ambitnych oraz pracoholików.
Wypalenie zawodowe częściej dotyka ludzi młodszych niż starszych.
Bardziej narażone są osoby samotne niż te, które mają rodziny.
W kwestii płci panuje parytet.
Co zrobić w sytuacji wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe? jesteś przepracowany? W przypadku wypalenia zawodowego pomocne mogą okazać się codzienne rytuały, takie jak:
- sen,
- posiłki,
- aktywność fizyczna.
Leczenie zaawansowanych stadiów wypalenia zawodowego polega na psychoterapii. Psycholog określa metodę i zakres leczenia. Samemu też można sobie pomóc, np. pójść na dłuższy wypoczynek lub zwyczajnie „wyluzować się w pracy.
Znaczenie stresu oraz kontaktów z innymi a wypalenie zawodowe
Psychologowie zauważyli, że wspólnym elementem dla wielu zawodów dotkniętych problemem wypalenia zawodowego jest konieczność pracy z ludźmi, wymagającej ciągłej interakcji z klientami, uczniami czy pacjentami.
Dodatkowym obciążeniem jest obowiązek ciągłego kontaktu z osobami w trudnej sytuacji życiowej oraz tragiczne przeżycia innych ludzi, jak również ich cierpienia.
Problemy innych ludzi mogą być postrzegane jako realne zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa. Zaangażowanie pracownika w sprawy innych ludzi prowadzi do stopniowej utraty energii, a w konsekwencji do wypalenia zawodowego.
Do wypalenia należą również stresujące sytuacje, które przynoszą kontakty z przełożonymi i współpracownikami.
Są to: konflikty, rywalizacja, brak zaufania, mobbing, zła komunikacja, kwestionowanie kompetencji przez pracodawcę.
Oprócz stresów związanych z pracą, istotne z punktu widzenia wypalenia zawodowego aą:
– stresy związane np. z hałasem oraz zatłoczeniem, pośpiech w pracy oraz monotonia, praca w godzinach nocnych lub nadgodzinach,
– nadmierny stres związany z rozwojem zawodowym,
– niezadowolenie z przebiegu kariery,
– stresy związane z niedopasowaniem do zadań firmy i potrzeb pracowników,
– niemożność pogodzenia obowiązków zawodowych z innymi obowiązkami: wobec rodziny oraz przyjaciół lub rozwojem własnych zainteresowań.
Cechy indywidualne/osobowościowe a wypalenie zawodowe
Psychologowie wyróżniają pewne cechy indywidualne, które sprzyjają wypaleniu zawodowemu, są to:
- niska samoocena
- bierność
- skłonność do uzależnienia od innych osób. Objawów wypalenia zawodowego nie należy lekceważyć. Wypalenie zawodowe zazwyczaj oznacza dla zatrudnionego koniec jego dotychczasowej kariery zawodowej, to zapowiedź poważnych problemów w pracy.
Badania nad syndromem wypalenia zawodowego
Syndrom wypalenia zawodowego po raz pierwszy został zdiagnozowany w 1974 roku w Stanach Zjednoczonych.
Wypalenie zawodowe jest przedmiotem naukowych prac i badań psychologów na całym świecie. W związku z przeprowadzanymi badaniami nad przyczynami wypalenia zawodowego opracowane zostały specjalne testy.
Są to min.:
– MBI – Maslach Burnout Inventory, kwestionariusz autorstwa Christiny Maslach.
– LBQ – Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego autorstwa Massimo Santiniego.
Przy pomocy powyższych testów diagnozuje się wypalenie zawodowe.
Kwestionariusz MBI określa trzy wskaźniki wypalenia zawodowego, są to: wyczerpanie emocjonalne, depersonalizację oraz satysfakcję zawodową.
Test LBQ so to 24 pytania, wykorzystuje się tu 6-stopniową skalę, a badane są 4 aspekty wypalenia zawodowego, takie jak: wyczerpanie psychofizyczne, brak zaangażowania w relacje z klientami, poczucie braku skuteczności oraz stopień rozczarowania z wykonywanej pracy.
Sygnały ostrzegawcze wypalenia zawodowego
W rozpoznaniu wypalenia zawodowego sygnałami ostrzegawczymi są:
– agresja, nerwowość, drażliwość,
– poczucie chronicznego zmęczenia,
– brak pewności siebie, obniżona kreatywność, brak samodzielności,
– negatywne podejście do uczniów, pacjentów, klientów,
– brak motywacji do pracy, niechęć do pracy.
Problem z wypaleniem zawodowym polega na tym, że osoba nie potrafi się zregenerować, nie radzi sobie ze stresem.
Zasadniczą sprawą jest realistyczne podejście do własnej sytuacji oraz ocena, na co mamy wpływ w pracy, a na co nie. Ważna jest także asertywność.
Dziedziną, która jest zainteresowania problematyką wypalenia zawodowego jest psychologia pracy, która bada efektywność funkcjonowania pracowników w miejscu pracy. Przedmiotem badań są także odczucia pracowników, satysfakcja zawodowa oraz cena, jaką płacą za zaangażowanie się tzw. psychologiczne koszty pracy oraz zjawisko wypalenia zawodowego.